De allereerste marathon voerde over een afstand van precies veertig kilometer. De start was bij de tombe in Marathon. Op de vlakte van Marathon vond in 490 vC de overwinning plaats van de Atheners op de Perzen. Eind negentiende eeuw stond de slag bij Marathon in de belangstelling nadat griekse opgravingen in 1890 de atheense grafheuvel hadden blootgelegd.
De finish van de eerste Olympische marathon was in het Panathinaikoustadion, dat voorzien was van een sintelbaan met een lengte van eenderde kilometer (333.33 meter). Het was de Griek Spiridon Louis, die als eerste het stadion binnen kwam en winnend over de eindstreep kwam. Zijn eindtijd was 2:55’20, maar deze werd naderhand bijgesteld tot 2:58’50 omdat men in Marathon drie en een halve minuut te vroeg van start was gegaan.
Aanvankelijk leek het een geheel Grieks onderonsje te worden, want de tweede atleet die het stadion binnen kwam was Charilaos Vasilakos waarna de Griek Spyros Velokas volgde. Velokas werd echter later uit de uitslag eschrapt “wegens het overtreden van de regels” zoals het officieel luidde. Meer ruchtbaarheid wilde de organisatie er destijds ook niet aan geven.De Oostduitser Karl Galle, zelf deelnemer van 1896, heeft daar in 1960 tijdens de Spelen van Rome uitleg over gegeven. {i}”Velokas had totaal uitgeput de strijd gestaakt en was op een paard en wagen gestapt. Voor het stadion gaven de Griekse officieren hem echter de raad het stadion lopend binnen te gaan omdat dit een betere indruk bij het publiek zou maken.”{ei}
Aan de eerste Olympische marathon namen achttien atleten uit zes verschillende landen deel. De uitslag (na correctie van 3’30) zag er als volgt uit:
1. Spiridon Louis (GRI) 2:58’50
2. Charilaos Vasilakos (GRI) 3:06’03
3. Gyuala Kellner (HUN) 3:09’35
4. Ioannis Vrettos (GRI)
5. Elefherios Papasymeon (GRI)
6. Dimitrios Deligiannis (GRI)
Zowel de Olympisch kampioen, Spiridon Louis, als de eerste niet-Griek, Gyala Kellner, overleden in 1940.
De marathon-carriere van Spiridon Louis heeft in totaal slechts vijf dagen geduurd, en is daarmee waarschijnlijk de kortste marathon-carriere van allemaal. Vijf dagen voor de Olympische marathon vond immers een voorbereidingswedstrijd plaats, waar Louis als zeventiende eindigde. Winnaar van die voorbereidingsmarathon was Dimitrios Deligiannis, die in de Olympische marathon als zesde eindigde. De winnende tijd van de oefenloop was 3:05’05. Na de Olympische marathon heeft Louis nooit meer een marathon gelopen. Wel liep hij nog demonstratie-marathons, maar die gingen altijd over kortere afstanden.
Naast de Olympische marathon was er ook een Olympische fietsmarathon over 87 kilometer, die startte in Athene, naar Marathon voerde en weer terug ging naar Athene; zeg maar de Griekse variant van Luik-Bastenaken-Luik. Ook die race was voor de Grieken, alhoewel de winnaar,Aristidis Konstantinidis door pech achtervolgd werd. Op de terugweg van Marathon naar Athene had hij tot twee maal toe pech met zijn fiets. De laatste kilometers fietste hij op een fiets die hij had gekregen van een toeschouwer die naast de weg stond. Desondanks arriveerde de Griek met een voorsprong van bijna twintig minuten op de nummer twee, de Duitser August Goedrich.
De marathon had natuurlijk weinig te maken met de klassieke Olympische Spelen, maar had wel degelijk een verbintenis met de klassieke tijd. De klassieke Olympische Spelen vonden altijd plaats in de periode van, zoals men dat noemde, godsvrede. De periode van godsvrede was elke vier jaar van 6 augustus tot en met 19 september (de Spelen zelf duurde hooguit enkele dagen!). De slag bij Marathon vond niet in een Olympisch jaar plaats en was bovendien pas eind september. De eerste moderne Olympische Spelen vonden plaats van 6 tot en met 15 april 1896. De Olympische marathon was op 10 april. Omdat de Olympische Spelen voor amateursporters bedoeld waren, heeft men geen ruchtbaarheid gegeven aan het feit dat Pheidippides in 490 vC van Athene naar Sparta liep. Het (hoogst waarschijnlijk verzonnen) verhaal van de loper die van Marathon naar Athene liep vond men voor amateurs al pittig genoeg.
Na de Olympische marathon ontstonder her en der op de wereld de eerste marathonlopen. De thans oudste is die van Boston, waarvan de eerste van start ging op maandag 19 april 1897. Het was een immitatie van de Olympische marathon. De finish was op een 220 yards atletiekbaantje in Irvington Street; de start werd 25 mijl westelijk gelegd, waarmee men voor de start in Ashland terecht kwam. Boston heeft altijd vast blijven houden aan de traditie van een punt-tot-punt marathon. Naast Boston, was er al eerder in 1897 een marathon in New York.
De huidige Sparthathlon over ongeveer 250 kilometer wordt ook in een aantal landen overgenomen, maar de reactie is minder voortvarend als destijds met de marathon. De Grieken noemen het immitatie-Spartathlons, maar hopen stilletjes diep in hun hart dat ook de Spartathlon wereldwijd aanzien krijgt. Het Griekse voorbeeld is natuurlijk Yiannos Kouros, die inmiddels een loopcarriere aan de top heeft van twee decennia.
Ton Smeets
ton.smeets@ou.nl