Op de omslag van de uitnodiging voor de jaarlijkse Memorial Day van Jan Knippenberg, had Hanna ditmaal een verklarend tekstje van Knip gezet:
IJsblink
Weerschijn der ijsvelden aan de horizon in de poolstreken. Vanaf schepen goed waar te nemen. Vroegere poolreizigers kregen weer hoop als zij die verre schittering zagen. Soms echter vreesden zij haar als er geen uitweg door open water meer bleek. Wie het eenmaal gezien heeft ontkomt haar niet meer.
jk.
De jaarlijkse herdenking van de sterfdag van Jan (23/11/95) was namelijk deze keer gewijd aan de roemruchte tocht die Knip met 11 kompanen in de stalen tweemaster Pandora naar Jan Maijen en Spitsbergen maakte in de zomer van 1988. De tocht duurde twee maanden en heeft een onvergetelijke indruk op de deelnemers gemaakt. Zelfs 14 jaar later raken ze er eigenlijk nog steeds niet over uitgesproken. Jan Knippenberg was de bedenker en de grote organisator van die Arctische zwerftocht. Van de 11 gezellen kende hij er al tevoren 9 persoonlijk (waaronder oud-leerling & triatleet Bart van der Kolk – die als veearts inmiddels niet meer aan die sport toekomt). Op de Pandora werd de Friese schipper/eigenaar Ben Veenstra bijgestaan door de Texelse co-schipper Jan Moens. Naast Moens en expeditieleider Knip was er nog een andere Texelaar aan boord: Peter Lock, ook met de nodige zee-ervaring. Samen met Knip behoorde hij bij de 4 kayakkers onder het gezelschap. De andere opstappers waren overwegend landrotten, uit verschillende delen van Nederland.
In de aula van OSG De Hoge Berg, de school waar Jan van 1990 tot 1995 geschiedenis les gaf, werd een indrukkende diashow gepresenteerd. Twee projectoren draaiden in sneltreinvaart, en met overvloeiende beelden ondersteund door muziek, de duizenden dia’s door die tijdens de tocht genomen zijn. Commentator Watze de Vries, oud-docent biologie uit Uithoorn, lichtte de beelden op lyrische wijze ruim twee uur lang toe. Maar hield als de natuur overweldigend werd op passende wijze zijn mond. Uit de beelden werd duidelijk hoe Knip zijn stempel tijdens de land-uitstapjes op het gebeuren drukte. Met de poging om de Beerenberg op Jan Maijen te beklimmen – door gebrek aan voldoende stijgijzers en goede schoenen niet gelukt – en de drieste inval op de Russische enclave bij de mijnen op Spitsbergen – die in een allerhartelijkste verbroedering resulteerde, hoewel niemand van de Nederlanders meer dan één woord Russisch sprak. Bij de bezoeken aan de graven van de Nederlandse walvisvaarders, en aan de monumenten die allerlei Arctische successen en mislukkingen markeren was Jan op zijn best, temeer omdat hij zich grondig verdiept heeft in de Arctische historie. Hoogtepunten waren ook de avontuurlijke ontmoetingen met walrussen – zeer nieuwsgierige beesten op 1 ! meter afstand – en met ijsberen: die banger voor dat zooitje stinkend ongeregeld waren dan sommige expeditieleden voor de beer. Onvergetelijk waren bezoeken aan sommige fjorden op Spitsbergen, en de spannende passage van Hindeloopen Straat tussen de ijsschotsen door.
Achteraf besef je hoe Jan Knip zich op dat kleine bootje opgesloten moet hebben gevoeld, en hoe hij zich daarom uitleefde wanneer er eindelijk weer voet aan wal kon worden gezet. Ook al omdat hij niet de beste zeebenen had, de zeeziekte kon hij niet ontlopen. Kampioen in dat opzicht was echter ‘vuilnis-zakken vuller’ Watze, de spreker van de dia-avond. Op de terugreis was Watze zelfs nog zo dood-zeeziek dat hij in arren moede in Noorwegen van de Pandora is gegaan en per vliegtuig twee weken eerder dan de anderen in Nederland arriveerde. Belangstellenden moeten die barre omstandigheden dus goed in overweging nemen als ze de volgende slotpassage lezen ;-).
Er zijn plannen om die tocht van 1988 over een aantal jaren (zomer 2005?) te herhalen, deels met het zelfde gezelschap maar ongetwijfeld ook met nieuwe personen. En ook plekken op Spitsbergen en elders te bezoeken die in 1988 niet aangedaan werden. In ieder geval zal die expeditie niet met de Pandora gebeuren, want Ben Veenstra heeft het schip verkocht en men prefereert bovendien een wat sneller schip. Voor de goede orde: de voorbereiding van die nieuwe tocht moet eigenlijk nog helemaal op gang komen. Belangstellenden die misschien willen deelnemen, of als sponsor een rol voor zichzelf of hun bedrijf weggelegd zien, kunnen contact opnemen met de centrale coördinator, docent geschiedenis aan het Bonhoeffer College in Castricum (dus indertijd ook een collega van Jan, toen de familie Knippenberg nog in Castricum woonde):
Robin Verbeek, 2e Boerhaavestraat 17-III, 1091 AK Amsterdam
Groeten van Texel, Martien Baars
baars-kliphuis@hetnet.nl