{i}Summary. Since its first edition in 1993, the 120 km around Texel has always been a race for the élite runners. The founder/organizer Jan Knippenberg judged the applications in view of the sharp cutoff of 12 hours. After his death, the prerequisite for entry into the 120km was formalized as a 100 km race result within 9.30 hours for both men and women. Some alternative prerequisites have now been formulated for the entry to the 120 km of 9 April 2007: a result of (equal or) more than 200 km in a 24 hrs race, or a result of (equal or) more than 120 km in a 12 hours race, for both men and women.{ei}
{b}Korte historie van De 120 van Texel{eb}. Na de succesvolle eerste editie van De Zestig van Texel op 1 april 1991 werd door sommige ultralopers aangegeven dat 60 km eigenlijk nog wat kort was, en is op initiatief van mede-organisator Jan Knippenberg bij de 2e editie van 12 april 1993 het ‘dubbele rondje’ ingevoerd: eerst een ronde tegen de klok en daarna de route in de gewone looprichting. Die eerste 120 km werd nog als ‘prestatieloop’ betiteld, en de koers was geneutraliseerd tot na de passage van Oudeschild, om in het donker geen lopers kwijt te raken. Het was wel meteen een ‘elitair’ onderdeel, met de veel scherpere limiet van 12 uur dan de 6.5 uur die vanaf het begin voor de 60 km gold. Jan Knippenberg beoordeelde de inschrijvingen en organiseerde ook die 120 km. Voorwaarde was dat elke 120 km loper zelf voor begeleiding moest zorgen en van de route op de hoogte moest zijn. In de praktijk kwam daar weinig van terecht, want zowel in 1993 als de tweede keer, op 17 april 1995 toen het wel als officiële KNAU wedstrijd gold, liepen er achter de kop (gegidst door wedstrijdauto en fietser) nogal wat lopers verkeerd. Mede door die extra kilometers waren er veel uitvallers: van de 6 starters in 1993 finishten Ron Teunisse, Tom Keij en Jan zelf (in 11.18.50), en van de 13 starters in 1995 finishten Teunisse, Wim Bart Knol, Valery Klement, Cor Westhuis & Frans Bergsma (12.08.59).
{b}Enquête 1996 en opzet 1997{eb}. Na het overlijden van Jan op 23/11/95 werd in de pinksternacht van 1996 de eerste Jan Knippenberg Memorial Den Helder-Hoek van Holland gehouden. Omdat dit een jaarlijks weerkerend gebeuren zou zijn, legde de organisatie van De Zestig van Texel in de zomer van 1996 aan de eerdere 120 km deelnemers de vraag voor of die 120 km in 1997 wel gehouden moest worden, als al 48 dagen later de 160 km lange ‘Strandloop’ zou plaatsvinden. Daar kwam toch een volmondig ‘ja’ op, mede omdat wij als organisatie hadden aangegeven de begeleiding in dat geval te willen verbeteren door elke loper in die eerste ronde een eigen Texelse fietser mee te geven, als gids en verzorger. Tevens uitten velen van die deelnemers de wens om de limiet van 12 uur wat te verruimen. De organisatie besloot een half uur eerder te starten, om 04.35 in plaats van 05.05, zodat de limiet 12.5 uur werd. Op die manier werd de tijdsduur niet verlengd van alle vrijwilligers die langs de route in touw zijn, zoals de posten, de ‘kraamverzorgsters’ en de tijdwaarnemers bij de wisselplaatsen en finish. Wel waren een aantal extra fietsers voor de hele tweede ronde nodig, omdat de koplopers zo vroeg zouden keren dat posten en kramen van de 60 km nog niet bezet zouden zijn.
Het ‘elitaire’ karakter van De 120 van Texel werd geformaliseerd: “Deelname aan de 120 km wordt beperkt tot lopers die op grond van deelname aan bijvoorbeeld 100 km wedstrijden geacht worden binnen de limiet te kunnen finishen.” Als onpartijdig selectiecriterium werd van toen af aan gehanteerd: in redelijk recente jaren dient men een 100 km binnen de 9.5 uur te hebben gelopen (of een daarmee vergelijkbare prestatie). Lopers (m/v) die, ondanks voldoende duurvermogen om de afstand te volbrengen, een te lage snelheid hebben om binnen de sluitingstijd te kunnen finishen, worden noodgedwongen verwezen naar de 60 km.
{b}Overzicht 1993-2005{eb}. Sinds 1997 is er in wezen niets meer veranderd aan de opzet van De 120 van Texel. In 2003 vond het EK 100 km plaats in Moskou op paaszaterdag en dat had duidelijk minder inschrijvingen voor De 120 van Texel tot gevolg. De toelatingseis werd daarom dat jaar eenmalig verruimd van 9.30 naar 10.00 op een 100 km wedstrijd. In 2005 gold weer de oude 9.30 en daar werd vrij strikt de hand aan gehouden, zie de 100 km PR’s in het overzicht van de deelnemers aan De 120 van Texel van 28 maart 2005: https://www.ultraned.org/../n_item/f2785_2005_03.php
Tot en met 2003 werd overschrijding van de limiet van 12.5 uur soepel gehanteerd. De eindtijden van de lopers die ingehaald waren door de bezemauto maar toch op eigen kracht doorgingen naar de finish, werden in de uitslag opgenomen. Na de warme editie van 2003, met heel veel tijdsoverschrijdingen op de 60 km, werden de limieten met een half uur verruimd voor 2005. De finishregistratie zou met een half uur worden verlengd, van 17:00 naar 17:30, zodat de limiet naar 13 uur ging voor de 120 km en naar 7 uur voor de 60 km. Wel werd afgesproken dat lopers die na 17:30 bij de finish op de wielerbaan arriveerden, niet meer in de officiële uitslag zouden worden opgenomen.
Het percentage lopers dat de finish haalt op de 120 km wisselt sterk van editie naar editie. Opgeteld over alle 7 edities van De 120 van Texel tot nu toe, wist tweederde de finish binnen de 13 uur te halen (68 op de 106 starters). Hieronder de getallen per editie.
{fixed} {b}Eindtijden De 120 van Texel{eb}
< 12u 12 – 12.5u 12.5 – 13u > 13u dnf totaal gestart
2005 11 4 3 2 1 21
2003 5 0 3 1 7 16
2001 7 6 1 3 2 19
1999 5 0 2 0 10 17
1997 5 2 0 0 7 14
1995 4 1 0 0 8 13
1993 3 0 0 0 3 6{efixed}
{b}Alternatieve toelatingseisen{eb}. Al vroeg in de aanloop naar De 120 van Texel 2007 is door een belangstellende geïnformeerd wat een ‘vergelijkbare prestatie’ op een ander ultra-onderdeel zou kunnen zijn als men geen 100 km tijd in een officiële wedstrijd heeft staan die aan de toelatingseis voldoet.
De organisatie heeft daarom besloten op zoek te gaan naar de vergelijkbare prestaties op de langere nummers als de 24 en de 12 uur. Ton Smeets geeft omrekenfactoren in het standaardwerk ‘Ultramarathon; De uitdaging van de 21ste eeuw’ (Frenken & Smeets, 2000). Een 100 km tijd van 9u33.45 komt volgens de tabel op p. 90 overeen met een 6 uur van 70 km. De beoogde toelatingseisen van de 12 en de 24 uur zijn dan uit de 6 uur af te leiden. Frenken & Smeets, p.123: “Hiervoor hebben we twee heel eenvoudige vuistregels die in de praktijk erg goed blijken te werken:
eindafstand 12 uur loop = twee maal de eindafstand 6 uur minus 20 km
eindafstand 24 uur loop = twee maal de eindafstand 12 uur minus 40 km”
Uitgaande van die 70 km in 6 uur krijgen we dan mooie ronde afstanden voor de 12 en 24 uur als nieuwe toelatingsmogelijkheden voor De 120 van Texel:
{fixed} {b}100 km 12 uur 24 uur{eb}
Kwalificatie < 9u 30 > 120 km > 200 km
(voor mannen EN vrouwen gelijk){efixed}
Waarbij het ‘groter dan’-teken ook inhoudt ‘gelijk aan’. Merk op dat die 70 km op de 6 uur dus zelf niet geldt als kwalificatie. Voor De 120 van Texel lijkt een 6 uurs prestatie tekort voor een redelijk voorspellende extrapolatie naar een zware loop over 120 km die al snel het dubbele aan tijd vergt.
Voor een ‘second opinion’ werd tevens de ‘Sportive Level Chart’ geraadpleegd, om de prestaties van de 100 km te vergelijken met die van de 12 en de 24 uur. Die ‘Sportive Level Chart’ is opgenomen als Appendix 1 van de ‘IAU Labelling voor Ultraraces’, als download te vinden op http://www.iau.tw.org
Het relevante deel van die tabel staat hieronder samengevat.
{fixed} {b}100 km 12 uur 24 uur
Mannen{eb}
‘Subnational 3’ 9u 15 118 km 203 km
‘Subnational 4’ 9u 40 115 km 197 km
{b}Vrouwen{eb}
‘National 1’ 9u 20 118 km 202 km
‘National 2’ 9u 55 113 km 194 km{efixed}
Al interpolerend komt men hier vanuit 9.30 op de 100 km eveneens op gemiddeld 200 km op de 24 uur uit, maar bij de 12 uur komt men gemiddeld iets minder ver uit (117 km). Het verschil in niveau tussen mannen en vrouwen komt hier ook duidelijk uit: bij de mannen gaat het om landelijke subtoppers (‘subnational’) maar bij de vrouwen praten we over de landelijke top (‘national’). Het is natuurlijk wrang dat je als vrouw naar verhouding veel beter dient te zijn dan als man om voor De 120 van Texel te mogen inschrijven. Voor de toelating tot de Spartathlon geldt overigens dezelfde vorm van ‘discriminatie’ (met als vereiste een 100 km in 10.30 of minder).
Het is opmerkelijk dat de categorie-indeling bij de IAU Travel Grants een nogal andere verhouding heeft tussen 100 km en 24 uur dan de formules en tabellen hierboven.
Mannen categorie C: 100 km in < 8.00 en 24 uur met > 200 km
Vrouwen categorie B: 100 km in < 9.00 en 24 uur met > 200 km.
Met andere woorden, hier hoort de 200 km grens bij een categorie lopers die veel sneller is dan 9.30 op de 100 km. Complicerend is daarbij bovendien dat naar verhouding aan vrouwen hogere eisen op de 24 uur worden gesteld dan aan mannen bij vergelijkbare 100 km tijden.
Vooralsnog heeft daarom de organisatie van De Zestig van Texel de neiging om de categorieën van de IAU Travel Grants te negeren en zich te baseren op de eenvoudige, in de praktijk goed werkende formules die Smeets geeft, die bovendien overeenkomen met de getallen uit de ‘Sportive Level Chart’.
Martien Baars
(baars provider nioz.nl)
{b}Naschrift{eb}. Bovenstaand artikel heb ik in concept aan diverse 120 km lopers gestuurd om hun mening te horen. Tot mijn (naïeve) teleurstelling ging niemand uitgebreid in op de berekeningen en vergelijkingen maar de meesten van hen toonden wel hun grote betrokkenheid want ze ventileerden uitgesproken opvattingen over hoe de 120 van Texel er uit zou moeten zien qua organisatie. Kortweg gezegd, geen selectie aan de poort maar eliminatiepunten onderweg. Geef de Texelse fietsers aan de beste lopers en de rest moet maar voor zichzelf zorgen. En veel meer reclame maken in het buitenland zodat de wedstrijd het internationale karakter en niveau krijgt wat die verdient. Vanuit de optiek van de bevlogen lopers zijn die meningen heel terecht. Maar bij een complex evenement als De Zestig van Texel is de 120 maar 1 van de 3 wedstrijden (naast de 60 km en de 4 x 15 km). En alle extra aandacht die de 120 zou gaan vergen, gaat ten koste van andere onderdelen. De organisatie is niet vastgeroest maar zit toch wel ‘gevangen’ in haar eigen succesformule van het hele gebeuren. In de evaluatie van 2005 zijn radicale voorstellen aan de orde geweest, waarvan het meest ingrijpende die van het afschaffen van de estafette was. Maar dat is juist het onderdeel met de reuring die het beeld van De Zestig van Texel op de wedstrijddag uitstraling geeft, met bovendien een grote plaatselijke betrokkenheid. Hoe sterk die estafette op het eiland leeft, blijkt wel uit de reactie van ons meedenkende hoofdsponsor-echtpaar: ze zouden subiet af gaan haken als we dat onzalige plan om de estafette af te schaffen door zouden zetten. Ook een beperking tot alleen Texelse teams was voor hen onbespreekbaar. Waarmee gezegd is dat in de praktijk de 120 in veler ogen het hoofdnummer lijkt maar het in de opzet van het huidige evenement dus niet is. De 60 km staat op dezelfde trede van het podium en de 4 x 15 km niet ver daaronder. Of dat nog vele edities zo blijft, ik weet het niet. Zelf ben ik voorstander om bijvoorbeeld bij de 11e editie in 2011 – als De Zestig twintig jaar bestaat – eenmalig de 120 open te gooien. (Maar in vergaderingen hebben we het daar nog nooit uitgebreid over gehad, dus een besluit is er nog niet ;-).
NB Nog meer leesvoer over de 60 en de 120 van Texel is vandaag verschenen in een column van mijn hand op de site van André van de Vliert: http://ultraloper.web-log.nl/ultraloper/2006/07/klik_op_foto_vo.html
Compleet met een onbekende actiefoto van de aanstichter van het evenement: Jan Knippenberg.
(Wat dat betreft is het jammer dat de redactie van UN geen foto’s kan plaatsen; Tom Hendriks heeft na het nodige hackers-geweld in het verleden, de firewall van UltraNed heel stevig gemaakt, met als consequentie dat alleen hij als provider foto’s kan plaatsen 😉