Naast de Elfstedentocht op de schaats (officieel sinds 1909), kwam er al vroeg een Elfstedentocht op de fiets (vanaf 1912). Na de tweede wereldoorlog startten ook een Fiese Elfsteden Wandeltocht (vanaf 1946) en een Elfstedentocht te Water (voor kanoërs en kajakkers). Tegenwoordig is er ook een roeimarathon over de elfstedenroute en daarnaast is of was er de ‘bikkeltocht’ voor zeilers. Tijdens de gouden jaren van de surfsport was er ook een elfstedentocht voor surfers (1983 – 1992). Tegenwoordig zijn er over de weg ook varianten voor skeelers, skateboarders en steppers.
Hardlopen langs de Friese Elfsteden kwam goed op gang toen in 1986 SV Friesland voor het eerst de Elfsteden Estafette organiseerde. Dat evenement is sindsdien onder de bezielende leiding van Jan Kooistra 17 keer gehouden, t/m 2003. De editie van 2001 moest helaas afgelast worden, vanwege de Mond en Klauwzeer Crisis dat voorjaar. In die jaren stopten ook de grote sponsors, werd 2004 overgeslagen maar kwam ook de editie van 2005 niet meer van de grond. Qua aanvragen van vergunningen etc werd de voorbereiding steeds complexer en tijdrovender en moest helaas besloten worden om het evenement niet te continueren.
(NB In 2015 is er een Elfsteden Estafette door de Belgische Stichting Loopevenementen S.A. georganiseerd, en de tweede editie door deze commerciële club stond voor 2016 op de agenda. De 3e editie, nu georganiseerd onder de nieuwe naam Hardloop.Events is gepland voor 9 juni 2018.)
{b}De non-stop tocht van Ron Teunisse in 1988{eb}
Solo is de route voor het eerst hardlopend afgelegd door Ron Teunisse. Hij deed dat in april 1988 en legde toen 212 km af in in een tijd van negentien uur en eenendertig minuten. Ron liep de route in omgekeerde richting, dus van Leeuwarden eerst naar Dokkum (zie p. 88-89 in ‘De koerier die nergens bij hoort’). Teunisse werd begeleid door atletiekverslaggever Sido Martens.
{b}De vijfdaagse van 1998 (winnaar Veron Lust, 51 starters, 43 finishers){eb}
Bij de 53e editie van de vijfdaagse Friese Elfsteden Wandeltocht van dinsdag 19 t/m zaterdag 23 mei 1998 werd ook een hardloop-vijdfdaagse georganiseerd, onder auspiciën van SV Friesland. De wandelaars startten ’s morgens, de lopers pas ’s middags. Het parcours bestond uit secundaire wegen en fietspaden, en bedroeg in totaal 201,5 km met de volgende etappes:
48,2 km Leeuwarden – Boksum – Oosterwierum – Sneek – IJlst – Woudsend – Sloten
43,5 km Sloten – Sondel – Rijs – Stavoren – Hindeloopen – Workum
40,5 km Workum – Parrega – Bolsward – Pingjum – Harlingen – Franeker
41,3 km Franeker – Berlikum – Stiens – Bartlehiem – Birdaard – Dokkum
28,0 km Dokkum – Damwoude – Oudkerk – Miedum – Leeuwarden
Er stonden 50 mannen en 1 vrouw aan de start, overwegend ultralopers, en 42 +1 wisten de hele vijfdaagse te volbrengen. Die ene vrouw was Corrie Bouwmeester, met totaaltijd 20.07.39. Bij de mannen waren dit de eerste drie:
Veron Lust 13.50.57
Wim van Dijke 14.08.41
Dirk Westerduin 14.33.34
Wim van Dijke en Dirk Westerduin waren bekende ultralopers. Dirk Westerduin was in 1996 Nederlands kampioen op de 100 km bij de senioren geworden (in 7.19.47) en had op Tweede Paasdag 31 maart 1997 de 120 van Texel gewonnen in een recordtijd die nu twintig jaar later nog steeds staat (9.23.30). {b}Veron Lust{eb} was vooraf een onbekende in het wereldje en had alleen marathons gelopen. Tot eigen verbazing wist hij alle vijf de etappes te winnen. De ultralopers streden om de resterende dagprijzen: Wim van Dijke (twee keer 2e, drie keer 3e), Dirk Westerduin (twee keer 2e) en Jaap Vis (één keer 2e en twee keer 3e).
Een tweede editie van deze Vijfdaagse Elfsteden Marathon stond gepland voor dinsdag 11 tot en met zaterdag 15 mei 1999 (en zou nu als officiële KNAU-wedstrijd worden aangevraagd) maar werd bij gebrek aan voldoende inschrijvingen door de organisatie afgelast.
{b}De non-stop tocht van 2002 (winnaar Wim Epskamp, 13 starters, 8 finishers){eb}
Sinds de vijfdaagse van 1998 leefde het plan om een non-stop hardloop-wedstrijd over de elfstedenroute te organiseren. Sido Martens suggereerde SV Friesland om een Elfsteden Ultraloop in combinatie met de Elfsteden Estafetteloop op te zetten. De vereniging pakte dat idee op en plande de start van de estafette op vrijdag 8 en die van de ultraloop een dag later op zaterdag 9 juni 2001. Vanwege de MKZ crisis dat voorjaar werden beide evenementen echter afgelast en werd de eerste editie van deze combinatie uitgesteld naar vrijdag 7/zaterdag 8 juni 2002.
Die vrijdagmiddag gingen er al drie ultralopers om 15:00 van start, Sjoerd Slaaf, Thijs Roest en Ubel Dijk. Ze kregen vier uur meer de tijd om de 210 km voor 22.00 uur zaterdagavond te volbrengen. Sjoerd Slaaf was de enige van deze drie die over de finish in Leeuwarden kwam (in 23.09). Om 19.00 uur vrijdagavond gingen er in de wedstrijd nog eens 9 lopers en één loopster van start. Grootste kanshebber voor de eindzege was {b}Wim Epskamp{eb} en, mede dankzij het uitstekende weer, wist hij in ‘recordtijd’ de finish in Leeuwarden te bereiken.
De uitslag van de wedstrijd:
1. Wim Epskamp 18:42:22
2. Ron Teunisse 21:25:21
3. Tom Hendriks 23:17:10
4 Lex de Boer 23:49:33
5 Feike van Driesum 26:00:56
6 Cor Westhuis 26:01:17
7 Henk Noor 26:30:12
DNF Ria Buiten, Jeffrey Oonk, Johan Visschedijk
{b}De non-stop tocht van 2003 (met Ron Bakker als enige finisher van 5 starters){eb}
Ook de tweede editie van de Elfsteden Ultraloop kampte met onzekerheden. Vanwege te geringe belangstelling besloot SV Friesland half mei om het onderdeel af te gelasten (de Elfsteden Estafetteloop zou wel gewoon doorgaan). Het handjevol inschrijvers protesteerde en de organisatoren Jouke Valk en Jan Kooistra besloten dat het prima was als de ultralopers zonder organisatie en op eigen risico zouden starten. De organisatie stuurde alle info qua routebeschrijvingen etc naar de ultralopers en beloofde een beker aan de eerste finisher in Leeuwarden te overhandigen. Verslag indertijd op de site van SV Friesland: “Voor de sololoop die vrijdagmiddag 13 juni van start ging waren 6 deelnemers ingeschreven met daarbij de winnaar van vorig jaar Wim Epskamp uit Hoofddorp. Jammer genoeg moest hij donderdag vanwege een blessure afzeggen. Net als de loopkalender zit ook de ultrakalender behoorlijk vol en wordt de spoeling dun. Een afstand van 200 km loop je niet zomaar, daar komt een maandenlange training op de lange afstand aan te pas. Zo was er met de Pasen de 120 km van Texel en rond hemelvaartsdag de 24 uur van Apeldoorn. Dit jaar dus kwa aantal een magere deelname. De beide dames van het vijftal, Prisca Vis uit Hillegom en Ria Buiten uit Biddingshuizen, haalden de finish niet. Prisca stapte in Bolsward uit en Ria gaf in Ferwerd na ruim 160 km de pijp aan Maarten. Ubel Dijk uit Drachten, die bij Ria liep, stapte ook in Ferwerd in de bus naar huis. Thijs Roest uit Groningen was in Arum vlak voor Harlingen gestopt. {b}Ron Bakker{eb} uit Almere had het ook moeilijk onderweg en had veel last van het verkeer. Rond half zeven zaterdagavond finishte hij in Leeuwarden bij de Kamer van Koophandel. Als prijs kreeg hij een fraaie beker. Het volbrengen van deze ultraloop is de mooiste prijs, een uitdaging en een overwinning op je zelf is ook het doel van deelname. Zijn eindtijd was 25 uur en 38 minuten.”
{b}De non-stoptocht van 2005 (3 starters, 2 finishers){eb}
Ook voor 2004 stond er naast de estafette weer een solotocht op het programma maar eind december 2003 kwam van SV Friesland de tijding dat de Elfsteden Estafette in 2004 niet door zou gaan vanwege gebrek aan nieuwe sponsoren. Aangezien de Elfsteden Ultraloop met start op de vrijdag gebruik maakt van de bepijling van de estafette op zaterdag, zou ook de ultraloop niet mogelijk zijn. In december 2004 besloot SV Friesland wederom dat de Elfsteden Estafette 2005 vanwege te grote onzekerheden niet georganiseerd zou worden maar beloofde wel dat als er minimaal 10 aanmeldingen voor de ultraloop waren, die gehouden zou worden. Na een tweede oproep kwamen die tien inschrijvingen er maar toch werd in mei 2005 besloten dat de loop niet door SV Friesland georganiseerd werd. Onder aanvoering van de vasthoudende Carl Wilhelm Wilke (D) besloten drie lopers dat ze toch op vrijdag 3 juni van start zouden gaan. In slechte omstandigheden met veel wind en regen moest Theo Cloosterman na ruim 100 km vanwege een blessure stoppen maar {b}Adrie van Dijk{eb} bereikte Leeuwarden na 26.36 en Carl Wilhelm Wilke na 28.15.
Zie https://www.ultraned.org/v_item/f2902.php
{b}Ongekend aantal deelnemers bij de Elfsteden Ultra van 2018 (39? starters){eb}
Na combinatie met de Friese Elfsteden Wandeltocht (1998) en de edities in samenwerking met SV Friesland (2002, 2003, 2005) is er nu een initiatief van Silvio Teunissen en Klaas van Heeringen om een non-stop ultraloop over het extra lange parcours (ruim 230 km) van de Fiets Elfsteden Rijwieltocht te houden. Sinds de aankondiging meer dan een jaar geleden is er veel belangstelling voor deze monstertocht. Er hebben zich maar liefst een veertigtal lopers aangemeld, en dat is een heel groot aantal als je dat met de belangstelling voor de vroegere non-stoptochten vergelijkt. Het wordt op zaterdag 19/zondag 20 mei een echte wedstrijd met Ed van Beek als de racedirector. Zie https://elfstedenultraloop.nl/
Alle deelnemers worden door Ultraned veel succes toegewenst! Is er een voorspelling te doen hoeveel de tocht weten te volbrengen? De 3 non-stop edities van 2002, 2003 en 2005 samenvattend: van de 21 starters in totaal wisten er 11 te finishen. Het zou heel mooi zijn als het komend Pinksterweekend zo’n twintigtal ultralopers de Friese Elfsteden op hun palmares weten te schrijven!
Martien Baars
(martien.baars <> gmail.com)
PS De loop is voor thuisblijvers te volgen op http://11stedenultra.legendstracking.be/ (de start is zaterdag om 11:00)