Op de Veenendaalse Veteranendag op 9 oktober j.l. werd Hermy Heymann ’s avonds onverwacht geconfronteerd door een kleine delegatie van zijn familie onder aanvoering van de burgemeester. Tot zijn verrassing werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Zijn dochters hebben de noodzakelijke aanbevelingsbrieven bij de aanvraag voor een lintje verzameld. Zij zochten daarvoor steun bij tal van organisaties en personen die in het verleden met ‘Mien’ te maken hebben gehad. Aan Martien Baars de vraag of hij wilde verwoorden welke rol Hermy in de ultraloop-wereld heeft gespeeld. Hier integraal de brief die Martien toen componeerde, wat, niet geheel onverwacht, een nogal uitgebreid epistel werd.
Een beknopte geschiedenis van de Jan Knippenberg Memorial 1996 – 2016
– – – – – – –
Geachte burgemeester,
Graag ondersteun ik het voornemen om een voorstel in te dienen tot verlening van een Koninklijke onderscheiding aan Hermy Heymann. Hij heeft een cruciale rol gespeeld in het terug op de kalender komen van de ‘hele’ Jan Knippenberg Memorial (JKM), een ultralange strandloop van 161 km van Hoek van Holland naar Den Helder. Hij heeft zich geweldig ingespannen om deze loop in 2008 en 2010 te organiseren. Nederlandse en buitenlandse ultralopers memoreren die edities met ontzag en dankbaarheid, want velen onder hen zien de JKM nog altijd als de mooiste en zwaarste ultrawedstrijd die Nederland twee decennia lang gekend heeft.
Inleiding. De ultraloper Jan Knippenberg (Hoek van Holland 1948 – Texel 1995) was een pionier binnen de Nederlandse hardloopwereld. Als docent geschiedenis in Castricum gebruikte hij de zomervakantie voor sololopen in de Schotse hooglanden of over ongewoon lange afstanden. In 1974 liep hij in 16 dagen van Hoek van Holland naar Stockholm. Twee keer, in 1976 en 1979, liep hij nonstop rond het IJsselmeer binnen 48 uur. Met zijn columns in het maandblad Runners en zijn boek De mens als duurloper (1988) inspireerde hij andere lopers die verder wilden dan de marathon. In 1984 ging hij met zijn gezin op Texel wonen en initieerde in 1990 een grote ultra- en estafetteloop over 60 km rond dat eiland. Op Tweede Paasdag 1 april 1991 vond de eerste editie plaats van De Zestig van Texel, een evenement dat om de twee jaar georganiseerd zou gaan worden door Atletiekvereniging Texel. Sommige ultralopers vonden 60 km nog wat kort en bij de tweede editie in 1993 voegde ‘Knip’ daarom de 120 km toe: ’s morgensvroeg eerst de route over 60 km tegen de klok en vervolgens de normale route met de klok mee. Hij selecteerde de deelnemers aan die 120 km en liep zelf ook mee (en werd 3e van de 6 starters). In 1995 moest hij op de tweede 120 km na 80 km stoppen en bleek bij nader onderzoek longkanker te hebben (als niet-roker). Datzelfde jaar in november overleed hij. De verslagenheid in de hardloopwereld was groot en al snel kwamen er suggesties om hem jaarlijks met een herdenkingsloop te eren. Knippenberg had een aantal keren de hele Hollandse kust tussen Hoek van Holland en Den Helder solo of met loopvriend Ron Teunisse afgelegd en het plan rees om dat parcours over het strand te kiezen.
De Jan Knippenberg Memorial 1996 – 1997 – 1998 – 2000 – 2002
De loop werd opgestart door een nieuwe stichting, met Bob Knippenberg (Jan’s broer, nog steeds wonende in hun geboorteplaats Hoek van Holland), en vrienden van de familie, o.a. Frans van Leeuwen, en in samenwerking met ultralopers Henk Heemskerk en Peter ter Burg uit Noord-Holland. Met start vanaf Fort Kijkduin in Den Helder en finish in Hoek van Holland vond de eerste editie plaats op pinksterzaterdag 26 mei 1996. Naast de hele JKM van ‘100 mijl’, met 7 deelnemers, werden ook halve JKM’s gehouden, naar en vanuit de accommodatie van AV Suomi in Santpoort-Noord, met 4 + 11 lopers. Daarnaast organiseerde Van Leeuwen een loop over 15 mijl met honderden deelnemers in Hoek van Holland zelf. Ron Teunisse werd winnaar van de ‘100’ mijl in 13.53 uur. De tweede editie in mei 1997 trok nog minder ultralopers en de JKM-organisatie ging in overleg met De Zestig van Texel over een betere onderlinge afstemming. Besloten werd om ook de JKM tweejaarlijks te maken, op paaszaterdag in de even jaren, dus om en om met De Zestig van Texel op tweede paasdag in de oneven jaren. De 3e editie in 1998 werd versimpeld – de grote loop in Hoek werd geschrapt. Het groepje in Hoek van Holland kreeg vervolgens met veel moeite de organisatie van de 4e editie in 2000 nog rond maar liet weten dat hun drukke banen beletten om verder met de JKM te gaan. Een oproep “Wie redt de Jan Knippenberg Memorial?” op de site Ultraned.org leverde een positieve reactie van Anton Smeets op, bekend ultraloper en redacteur/uitgever van het periodiek Marathon Plus. Met heel veel energie en tijd – en ten koste van zijn toenmalige relatie – wist hij de editie van 2002 op poten te zetten. Vooraf had Smeets aangegeven dat zijn inspanning eenmalig zou zijn. Rut Zoutman won in 2002 (in 14.09), terwijl Wim-Bart Knol de drie edities daarvoor op zijn naam wist te schrijven (met een parcoursrecord van 13.01 in 2000). Ria Buiten voltooide eveneens een trilogie door in 1998, 2000 en 2002 de hele JKM te volbrengen.
De halve JKM 2004 – 2006
Na 2002 was het voortbestaan van de JKM opnieuw in gevaar. Een nieuwe oproep op Ultraned.org leverde een reactie op van de Helderse atletiekvereniging SV Noordkop. Zij wilden de JKM als wedstrijd over 80 km (50 EM) organiseren, heen naar het zuiden door de duinen en terug naar Den Helder over het strand. De JKM op deze wijze in 2004 werd een succes en het parcours werd unaniem geprezen. Het Helderse groepje, onder leiding van Peter ter Burg, herhaalde de formule in 2006. Dat jaar was er ook een oproep van de bekende strandloper Rut Zoutman, de winnaar van de hele JKM van 2002. Hij had enkele malen solo rond oudjaar van Hoek van Holland naar Den Helder gelopen en vroeg zich af of de ‘hele’ JKM niet terug kon/moest komen. De mooiste reactie kwam van Hermy Heymann: ’Nog steeds is de laatste “echte” JKM in 2002 een van mijn memorabelste wedstrijden die ik heb mogen lopen. Sindsdien speelt bij mij ook de gedachte om te bekijken of we deze loop niet in ere kunnen herstellen. De halve begint sinds vorig jaar op het Helderse sportpark van de Marine en ik als marinier speel met de gedachte, om te gaan bekijken of wij als Korps Mariniers deze ultieme loop niet kunnen ondersteunen. Eventueel hem doortrekken naar de Marinierskazerne in Rotterdam. Maar vooralsnog is het misschien goed, dat we met een paar mensen de koppen bij elkaar steken en dat we kunnen beschikken over het draaiboek van de laatste van 2002. Ik ben van mening, dat we er naar moeten streven, dat we om de 10 km een verzorgingspost hebben, zodat we ook voor degene, die een snelle tijd willen neerzetten er voldoende ondersteuning is.’ Het aanbod werd onder de ultralopers enthousiast ontvangen en een groepje werd geformeerd om Hermy te adviseren en te helpen.
Ultraloper Hermy Heymann
Hardloper Heymann maakte op 35-jarige leeftijd zijn ultradebuut: 100 km tijdens de RUN Winschoten 1991 in 9.16. Door zijn drukke marinierswerk vond hij pas zeven jaar later voldoende trainingstijd om diezelfde 100 km-wedstrijd te doen, nu in 9.05. Vervolgens volbracht hij in 2001 de 120 van Texel (in 12.13) en in 2002 de hele JKM (in 18.16). Het jaar 2005 werd het hoogtepunt in zijn loopcarrière: Hermy finishte in de loodzware Spartathlon over 246 km (in 33.19) en trad toe tot het selecte genootschap van Nederlandse ultralopers die Sparta wisten te halen. Hermy knoopte er nog een bijzondere prestatie aan vast. In december dat jaar bestond het Korps Mariniers 340 jaar en hij wilde dat vieren door een vijfdaagse sololoop over 340 km totaal te gaan doen, tussen alle mariniers- en marinekazernes. Het was tevens een sponsorloop, om geld op te halen voor aardbevingsslachtoffers in Kashmir. Op 10 december 2005 finishte Hermy onder grote belangstelling op het jubileumfeest in de Marinierskazerne Rotterdam. Hermy had zich niet alleen in de kijker gelopen bij Defensie maar had onderweg ook gezelschap gekregen van ultralopers die een etappe meeliepen. Die contacten kwamen goed van pas bij zijn latere voorstel om de hele JKM te gaan organiseren.
De voorbereidingen voor de Jan Knippenberg Memorial 2008
De suggestie werd gedaan om de oude route van de hele JKM om te keren, dus met start in Hoek van Holland en de finish, net als bij de halve JKM van 2004 & 2006, in Den Helder. Hermy, intussen op missie in Afghanistan maar via de mail goed bereikbaar, omarmde dat idee en bracht in dat hij de loop ook 100 echte mijl lang wilde maken. De oude edities waren zeker 10 of meer km korter dan 161 km. Hermy besloot om te gaan starten in Vlaardingen met een aanloop van 20 km langs de Nieuwe Waterweg voordat de lopers bij Hoek van Holland het strand op zouden draaien. Elke loper zou voor dat traject een fietser mee krijgen – die werden geregeld via Olympus’70, de vereniging van Rut Zoutman. Ook voor de ingewikkelde route halverwege, over de sluizen van het Noordzeekanaal en door Wijk aan Zee terug naar de noordoever van dat kanaal, kwam onder leiding van ultraloper Carel Schrama van AV Suomi een hele organisatie tot leven. De ultralopers zouden hier begeleid gaan worden door lopers en fietsers, in totaal zo’n 30 (!) personen. Hermy Heymann ging bovendien selecteren bij de inschrijving. Het feit dat van 38 starters (in totaal) in de 5 edities van de hele JKM 1996-2002 er maar 19 wisten te finishen, deed hem besluiten om de toelatingseisen van De 120 van Texel te volgen – met als voornaamste criterium een 100 km binnen de 9.30. Lopers die daar niet aan voldeden, werden verwezen naar de halve JKM. Ook wist hij AV Texel over te halen om de JKM als officiële wedstrijd bij de KNAU aan te melden.
November 2007 kwam de halve JKM van SV Noordkop met het bericht dat vanwege gebrek aan vrijwilligers het parcours door de duinen geschrapt moest worden en dat de 80 km nu uit een 40 km heen en 40 km terug over het strand zou bestaan. Een storm van verontwaardiging stak op over deze vereenvoudiging. Zwaar gepikeerd door deze kritiek, legde de organisatie van de halve JKM het bijltje erbij neer. In december kreeg Hermy ondertussen het groene licht van het Korps Mariniers. Voor zijn hele JKM kreeg hij de beschikking over 4 terreinwagens plus rupsvoertuig waardoor het mogelijk was om een mobiele verzorgingspost in te richten om de ca 10 km. Hermy zag het niet zitten om naast de hele ook nog een halve JKM te gaan organiseren, dat wilde hij overwegen voor 2010. Eind 2007 was Hermy terug uit Kaboel om in 3 maanden tijd de puntjes op de i te gaan zetten.
De Jan Knippenberg Memorial 2008
De startlijst telde 26 namen, waaronder 3 vrouwen. De weersverwachtingen voor het paasweekeinde waren slecht. Met een koude noordenwind tegen, zou het een hele zware tocht gaan worden. Op donderdag 20 maart 2008 raakten tijdens een oefening tien militairen zwaar onderkoeld op een eilandje in het Veluwemeer, en zij moesten met boten van de KNRM gered worden (en deels naar het ziekenhuis). Het Ministerie van Defensie zat niet verlegen om soortgelijke toestanden bij de JKM en gelastte Heymann om de wedstrijd uit te stellen. Er ontstond het nodige tumult en onder de ultralopers was de verdeeldheid groot, niet alleen onder de inschrijvers maar ook daarbuiten. Drie deelnemers besloten alsnog op eigen risico van start te gaan op Goede Vrijdag 21 maart. Ton Aker stopte al in Scheveningen, maar Rut Zoutman en Wouter Hamelinck (B) haalden Den Helder (resp. in 21 en 21.45 uur). Alledrie verklaarden na afloop dat de beslissing om de loop uit te stellen, geheel terecht was. De nieuwe datum van de JKM werd 18/19 april 2008, niet toevalligerwijs ook het weekend van de presentatie van de herdruk van het boek De mens als duurloper. Die werd nu gepland in Fort Erfprins, de finishlocatie van de JKM. Het eerste exemplaar zou uitgereikt worden aan Ron Teunisse, de beste ultraloper van de jaren tachtig en negentig en winnaar van de eerste JKM in 1996 (en anno 2022 nog steeds houder van de Nederlandse records op de 100 mijl, de 12 en 24 uur).
Om 22:00 op Goede Vrijdag 18 april gaf weduwe Hanna Knippenberg het startschot op de atletiekbaan van AV Fortuna in Vlaardingen. Naast 20 mannen en 3 vrouwen startten er ook 3 estafetteteams – een team van OSG Dehogeberg van Texel (al sinds 1996 altijd present) en twee teams van het Commando Zeestrijdkrachten. Alhoewel de omstandigheden een stuk beter waren dan een maand eerder, bleef de JKM een loop met een zeer hoge moeilijkheidsgraad. De harde oostenwind en de onvermijdelijke stukken met hoogwater of slecht strand maakten dat er van de sololopers maar 11 wisten te finishen, waaronder 2 vrouwen. Winnaar werd Jan Albert Lantink in 16.23 uur. Ria Buiten voegde een 4e finish toe aan haar palmares. Hanna Knippenberg verwelkomde elke finisher in Fort Erfprins met medaille, shirt en boek. Iedereen, zowel militair als burger, was onder de indruk van de entourage en van de bijzondere sfeer.
De Jan Knippenberg Memorial 2010
Het succes van de opzet van 2008 werd gekopieerd in 2010. Hermy kreeg al in juli 2009 het groene licht van zijn meerderen om de loop weer met Defensie-middelen te gaan organiseren. Nu was er wel tijd om ook de halve JKM in het programma te passen. Ton’s Timmerfabriek aan de Kromhoutstraat in IJmuiden fungeerde in 2008 als tussenpost en dat werd nu tevens de startplaats van de halve JKM. Hiervandaan was het nog 75 km naar Fort Erfprins in Den Helder maar via een extra lus van 5,5 km naar Land’s End werd de halve JKM op precies 50 EM gebracht. Brigade Generaal Verkerk startte 19 lopers in Vlaardingen op Goede Vrijdag 2 april om 22:00 en Ron Teunisse startte de volgende dag 43 lopers voor de halve JKM. Daarvan werden er 11 + 33 uiteindelijk door Hanna Knippenberg in Den Helder verwelkomd. Olivier Jacques uit Purmerend won de 100 mijl (15.17) en van de 2 vrouwen finishte Prisca Vis (17.59). Naast het team van de OSG van Texel deden er ook 4 militaire estafetteteams mee.
Henri Thunnissen, redacteur van Ultraned.org, maakte de hele tocht naast Hermy Heymann mee: “Opvallend vond ik de enorme betrokkenheid van de mariniers en reservisten. De organisatie van de JKM is bij de Marine echt in hele goede handen. Leuk zijn de dingen die je meemaakt, zoals Pat Leysen die in Egmond op 120 km een broodje kaas meekreeg, wegliep en een minuutje later weer bij ons stond en heel beleefd vroeg of hij nog een broodje mee kon krijgen omdat ze zo lekker waren…”
Ondanks de geslaagde editie van 2010 kwam Hermy Heymann met het niet geheel onverwachte bericht dat vanwege vele bezuinigingen bij Defensie, hij van die zijde geen steun meer zou krijgen voor de JKM van 2012. Opnieuw volgde een oproep op Ultraned.org om de JKM op de hardloopkalender te houden.
De Jan Knippenberg Memorial 2012 – 2014 – 2016
Er was voldoende animo om een nieuwe organisatie te vormen, de ‘Vrienden van de JKM’. In een eerste bijeenkomst droeg Heymann alle paperassen van 2008 en 2010 over aan de nieuwe voorzitter, Dick de Waal Malefijt uit Vijfhuizen. De opzet van 2010 werd voor 2012 in grote lijnen gevolgd, maar de start was nu bij Olympus’70 in Naaldwijk, en fietsers werden verzameld door Peter Kamermans. Een grote groep vrijwilligers onder leiding van Carel Schrama zou weer de begeleiding rond het Noordzeekanaal verzorgen, hij wilde dat nog een derde en laatste keer coördineren. Bij alle 16 gemeentes langs de route zou wederom vergunning worden aangevraagd. Atletiekverenigingen langs de kust werden benaderd om verzorgingsposten op het strand in te richten. De finish verschoof van Fort Erfprins naar het nabijgelegen Marine-tennispark Topspin. Op 6/7 april 2012 werd het een heel zware JKM, vanwege zwaar strand en constant windkracht 5 uit het noorden tegen. Maar 5 lopers van de 26 starters op de 100EM wisten binnen de limiet van 20 uur te finishen, met de Belg Geert Stynen als eerste in 17:22. Het zou de zwaarste, en de laatste JKM over 100 mijl blijken te zijn geweest. Na afloop haakten een aantal organisatoren af. Niet alleen de voorzitter maar ook de coördinatoren van de fietsbegeleiding in Naaldwijk en in IJmuiden. Dat noopte de overgebleven Vrienden om de JKM drastisch in te korten. De aanloop van 20 km werd geschrapt en, analoog aan de West Coast Challenge, zouden de lopers per rubberboot van IJmuiden naar Velsen-Noord worden overgezet. De hele JKM werd nu 125 km en de halve 60 km. Ondanks protesten uit de ultrawereld dat Nederland daarmee zijn roemruchte 100 mijlen-wedstrijd verloor, was er (vanwege die kortere afstanden?) voldoende belangstelling in 2014, met 24 plus 56 starters. Pieter Mans won de 125 km (in 11:22). De inschrijving voor 2016 werd sterk gestimuleerd door de aankondiging van de Vrienden dat in overleg met de familie dit de laatste JKM zou worden. Maar liefst 27 plus 64 lopers maakten er een waardige afsluiting van. Mede door de gunstige weersomstandigheden – wind uit het zuiden – werd het de editie met het hoogste finishpercentage, 24 + 62 lopers kwamen aan in Den Helder. Irene Kinnegim lag lang op kop (finish 11.15) maar werd nipt ingehaald door Jan Muller (11.10). Deze JKM symboliseerde de doorbraak van de Nederlandse ultraloopsters want onder de eerste 6 finishers zaten 3 vrouwen. Er was 1 partij die zoals (bijna) altijd het snelst aan de finish was. Voor de 12e en laatste keer deed een team scholieren van de OSG op Texel mee. Voortaan zou het de taak zijn aan de Zestig van Texel en in het bijzonder De 120 van Texel om elke 2 jaar de herinnering aan Jan Knippenberg levend te houden.
Slotwoorden
Uit de beschrijving hierboven van de turbulente historie van de JKM, blijkt dat deze loop maar liefst 5 verschillende organisaties gekend heeft, wat aangeeft hoe lastig het is om een ultrawedstrijd te organiseren over het strand van de Hollandse kust. Het feit dat Hermy Heymann erin geslaagd is om in 2008 en 2010 twee zeer succesvolle edities te houden over de volle 100 engelse mijlen, kan men niet genoeg prijzen en toont zijn capaciteiten in tal van vaardigheden. Het inspireerde anderen, waaronder ondergetekende, om na hem het JKM-stokje over te nemen en nog een aantal keren deze bijzondere loop te organiseren.
Martien Baars